Είναι οι μελανές σελίδες της αρχαίας ιστορίας του ελληνικού έθνους, με τη σχεδόν τριαντάχρονη σύγκρουση Αθήνας και Σπάρτης, τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Οι Έλληνες αναλώνουν τις ηθικές και υλικές τους δυνάμεις στην εμφύλια αυτή σύρραξη, που η ασύγκριτη ιστορία της από το Θουκυδίδη έγινε πρότυπο σε όλους τους αιώνες. Ο Παπαρηγόπουλος κινεί την αφήγησή του - συναρπαστική και θαυμαστή σε ακρίβεια και αντικειμενικότητα - διαγράφοντας την πορεία των πολεμικών γεγονότων και ασκώντας εύστοχη κριτική. Ο αναγνώστης θα βρει εδώ αναλογίες με τη σημερινή πραγματικότητα - τόσο πολύτιμο είναι το δίδαγμα αυτής ης ιστορίας! Το κράτος των Αθηναίων καταλύεται· είναι οι παραμονές της παρακμής του πρώτου ελληνισμού